نوشته شده در پنجشنبه یکم
بهمن 1388 ساعت 11:4 شماره پست: 119
دیاردەی
چەند هاوسەری بە پێوەندییەكی كۆمەڵایەتی دەگوترێ كە لەودا یەك پیاو یان یەك ژن بە
رەسمی و هاوكات دوو یا چەند هاوسەری هەیە. هەڵبەت چەند هاوسەری كە لەودا ژن بتوانێ
هاوكات زیاتر لە هاوسەرێكی رەسمیی هەبێ جگە لە چەند وڵاتـی وەك نیپاڵ، تێبێت، هیند
و برێزیل، لە هیچ وڵاتێكی دیكەدا نیە. بۆیە مەبەست لە چەند هاوسەری تەنیا شێوەیەكە
كە لەودا تەنیا پیاو دەتوانێ هاوكات دوو هاوسەر یان چەند هاوسەری هەبێ. باوترینی
ئەو دیاردەیە بوونی دوو ژنە بۆ پیاوێك كە لە هێندێك لە وڵاتانی ئیسلامی و یەك
لەوان ئێران دا دەبینرێ.
لە هێندێك
لە وڵاتانی ئیسلامی بۆ نموونە عەرەبستانی سەعوودی، تەنانەت تا چوار هاوسەریش بۆ
پیاوێك بە تەواوی ئاساییە و ئەم دیاردەیە هەم لە لایەنی كلتوورییەوە و هەم لە
لایەنی قانوونییەوە رێگە پێدراو و ئاساییە. بەڵام لە بەشێكی زۆر لە وڵاتانی
ئورووپایی و ئەمریكایی، چەند هاوسەری نەتەنیا لە لایەنی فەرهەنگییەوە دیاردەیەكی
بێزراو و تەرد كراوە، بەڵكوو لە باری قانوونییشەوە قەدەغە كراوە.
چەند
هاوسەری لەگەڵ ئەسڵی یەكسانیی مافی ژن و پیاو نایەتەوە. ژن و پیاو هەر دوو مرۆڤن و
مافی وەك یەكیان هەیە. رێگەدان بە پیاو كە تا چوار ژنی هەبێ بە مانای ئەوەیە بەهای
ئینسانیی ژنێك بەرابەرە لەگەڵ یەك چوارەمی پیاوێك. ئەوە ئەوپەڕی سووكایەتییە بە
ژن.
دیاردەی
چەند هاوسەری لە ئێرانی ئیسلامیدا
ئەم
مەسەلەیە لە ئێران لە كۆنەوە هەر باو بووە. قانوونی ئێران كە لەسەر بنەمای
شەریعەتی ئیسلام دارێژراوە و لە ئایینی ئیسلامیشدا پیاو مافی ئەوەی هەیە هاوكات
ژنێك یان تا چوار ژنی هەبێ. هەرچەند تا نیو سەدە لەوەپێش، چەند هاوسەری دیاردەیەكی
زۆر ئاسایی بووە، بەڵام بەهۆی پێشكەوتنەكان و گۆڕانی گۆمەڵگە تا هاتوە رووی لەكەمی
كردوە و تا ئەو جێیەی كە ئەمڕۆ وای لێهاتوە ئەگەر قانوونیش رێگەی داوە، كەم ژن و
كچ هەن كە كەمترین ئاگاییان لەسەر ژیانی هاوسەریەتی هەبێ و، ئامادەبن ژنی دووهەمی
پیاوێك بن.
دیاردەی
چەند هاوسەری لەلایەن زۆربەی چین و توێژەكانی كۆمەڵگەوە بە دیاردەیەكی زیانبار بۆ
سەر ژیانی بنەماڵەیی ناسراوە. ئەمەش بە دڵنیاییەوەبەرهەمی هەوڵ و خەباتی چالاكانی
مافەكانی ژنان لە چەند دەیەی رابردوودا بووە كە هەمیشە پێیان لەسەر نەهێشتنی
داگرتوە و پێ لەسەر سڕینەوەی ئەم كولتوورە دادەگرن. هەر بۆیە ئێستاش لە ئێراندا
سەرەرای قەدەغە نەبوونی لەلایەن قانوونەوە، جێگەی باس و مناقشەیەكی زۆری
كەسایەتییە حوقووقی و سیاسییەكانە.
پەسند
كردنەوەی قانوونی چەند هاوسەری
لە
سەرەتای مانگی سەرماوەزی 1388دا كومیسیۆنی حوقووقی و قەزایی مەجلیسی شوورای
ئیسلامی ماددەی 23ی گەڵاڵەی پشتیوانی لە بنەماڵەی پەسند كرد. بەرپرسان و حاكمانی
قەزایی ئێران جارێكی دیكە دژایەتیی خۆیان لەگەڵ مافەكانی ژنان پەسند كردەوە، بەڵام
بە هێندێك مەرجەوە. بەپێی ئەو ماددەیە پیاو مافی هەیە زیاتر لە هاوسەرێكی هەبێ،
دیارە بۆ ئەوەی لە دزێویی ئەو كارە كەم بكەنەوە بەم مەرجانەیان بەستۆتەوە:
1ـ رازی
بوونی ژنی یەكەم،
2ـ ژنی
یەكەم نەتوانێ ئەركی هاوسەریەتی بەڕێوە بەرێ،
3ـ
تووشبوونی ژنی یەكەم بە نەخۆشیی بێچارەسەر،
4ـ
مەحكووم بوونی ژن بە یەك ساڵ زیندانی بە هۆی تاوان،
5ـ
تووشبوونی ژن بە هەر جۆرە ئێعتیادێكی زیانهێنەر كە زیانی هەبێ بۆ بنەماڵە،
6ـ
بەدرەفتاریی ژن بە رادەیەك كە درێژەدانی ژیانی هاوبەش لە گەڵ ئەو بۆ پیاو تەحەممول
نەكرێ،
7ـ
جێهێشتنی ژیانی بنەماڵەیی لە لایەن ژنەوە بۆ ماوەی 6 مانگ،
8ـ
نەزۆكیی ژن،
9ـ
دیارنەمانی ژن بۆ ماوەی 1 ساڵ،
10ـ
قبووڵنەكردنی ژن لە مێرد، (بە پێی حوكمی دادگا).
ئەو
مەرجانەی بەرپرسانی قەزایی كۆماری ئیسلامی بۆ دیاردەی چەند هاوسەری دیارییان كردوە
_ ئەگەر بەتەواوییش بۆ بەڕێوەبەردنی تەزمینێك هەبێ، هەرچەند تا ئێستاش هیچ زەمانەتێكی
ئیجرایی دیاری نەكراوە _ دیسانیش لە ناشیرینی ئەم دیاردەیە كەم ناكاتەوە و لە گیر
و گرفت و ئەو كێشانەی بەهۆی ئەم كه‌لتوورەوە رووبەرووی بنەماڵە و كۆمەڵگە دەبنەوە
هیچ ناگۆڕێ. دانانی ماددەی 23 و مەرجدار كردنی ئەم قانوونە كۆنەخوازانەیە هیچ
كێشەیەك لەم پێوەندییەدا حەل ناكا. لە كه‌لتووری چەند هاوسەریدا و بەپێی ئەو
مەرجانەی سەرەوەش تەنیا سرنج دراوەتە هەوەسی جینسیی پیاو. نەخۆشیی و بەدرەفتاری و
گیروگرفت، ئێعتیاد، جێهێشتنی ماڵ، چوونە زیندان هەموو ئەو نموونانەن كە پیاوێكیش
دەتوانێ و بگرە زیاتریش لەگەڵی بەرەوروو بێ.
ژنانی
ئێران نابێ بەم مەرجانە دڵ خۆش بكەن. ئەو خاڵانەی لە ماددەی 23ی گەڵاڵەی پشتیوانی
لە بنەماڵەدا هاتوون، هەر ئەو پەسندكراوەن كە لە ماددەی 8 و ماددەی 16ی گەڵاڵەی
مافی بنەماڵەی ساڵی 1353ی دەورانی رێژیمی پەهلەوی دا هەبوون. ئەو مەرجانە ئێستا بە
كەمێك ئاڵوگۆڕ و جێگۆڕكێوە، هەر هەمان مەرجن كە لە قانوونی پشتیوانیی بنەماڵە لە
ساڵی 53دا هەبوون. ئەوه كە لە ساڵی 53دا پەسند كراوە، قەت هەڵنەوەشاوەتەوە.
پیاوان هەمووكات ئەو مافەیان هەبووە كە هاوكات چەند هاوسەریان هەبێ. ئێستاش هاتوون
بە هێندێك دەسكاریی بچووكەوە بە قازانجی «پیاو» پەسندیان كردۆتەوە. تەنیا فەرقێكی
هەبێ ئەوەیە ئەوكاتە زەمانەتێكی ئیجرایی هەبووە، واتە ئەگەر پیاوێك مەرجەكانی
بەڕێوە نەبردایە و ژنی دووهەمی بێنایە، لەباری قانوونییەوە حوكمێكی بۆ دیاری
كرابوو، واتە بە زیندان و جەریمەی نەقدی مەحكووم دەكرا. بەڵام لە ماددەی 23دا هیچ
زەمانەتێكی ئیجرایی دیاری نەكراوە. بۆیە ئەگەر لەگەڵ یەكتریش بەراوەرد بكرێن
دەتوانین بڵێین خراپتر بووە.
لە
راستیدا پەسند كردنی ماددەی 23ی گەڵاڵەی بەناو پشتیوانی لە بنەماڵە بە جۆرێك
دووبارە چەسپاندنەوەی ئەم كه‌لتوورەیە و رەوایی دانە بەو دیاردە دزێوە. بە مەرج و
بێمەرج رێگا كردنەوەیە بۆ زۆر لەو پیاوانەی كە رەنگە تا پێش ئێستا ئەوەیان
نەزانیبێ كە هەلومەرجی هێنانی ژنی دووهەمیان بۆ رەخساوە. ئەمە تەئكید كردنەوە بوو
بۆ پیاوان كە ئەم یاسا ئیسلامییە لەبیر نەكەن. بۆیە جارێكی دیكە دەبێ پیرۆزبایی
بەو پیاوانە بگوترێ كە ژن وەك كالایەك سەیر دەكەن و بۆ خۆشگوزەرانیی خۆیان كەڵكی
لێ وەردەگرن، گرنگیش نیە بەلایانەوە لە ئاكامی هێنانی ژنی دووهەم و چەندەم چ بەسەر
بنەماڵە و دواتر كۆمەڵگە بەرەو كوێ دەچێ.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر