۱۳۹۳ خرداد ۹, جمعه

آنهنگام که‌ یک حق ساده‌ و ابتدایی به‌ یک آرزوی بزرگ بدل می‌گردد

 
"آزادی‌های یواشکی"
احتمالا اکثر کاربران فیسبوک‌، بویژه‌ آنهایی که‌ اخبار و رویدادهای ایران را دنبال می‌کنند‌، پیج ‌"آزادی‌های یواشکی زنان ایران" که‌ مدتی است از سوی گروهی از زنان که‌ فعالیتی مدنی را علیه‌ حجاب اجباری براه‌ انداخته‌‌اند‌، اداره‌ می‌شوند را دیده‌ باشند‌. در این پیج تصاویر و کامنت‌های زنانی منتشر می‌شود که‌ در ایران بسر می‌برند‌. زنانی که‌ مایلند از حق انتخاب آزادانه‌ی پوشش خود برخوردار باشند‌، با برداشتن روسری‌های خود برای چند دقیقه‌ و گرفتن عکس بدون پوشش و انتشار آن در این صفحه‌‌، به‌ شیوه‌ای بیزاری خود را نسبت به‌ رژیم و قوانین تحمیلی‌اش ابراز داشته‌‌اند‌.
اما این زنان چه‌ کسانی هستند؟ اینبار زنان فعال و نویسنده‌ و به‌ قولی نخبگان نیستند که‌ از حجاب اجباری و قوانین تحمیلی ایران سخن می‌گویند و راه‌ حل و پروژه‌ ارایه می‌دهند، بلکە‌ اینان زنانی عادی هستند که‌ خواستار آزادی و زندگی آزادانه ‌می‌باشند‌، زنانی که‌ برداشتن روسری‌هایشان در ایران به‌ یک آرزوی بزرگ و دست نیافتنی بدل شده‌ است! پیج "آزادی‌های یواشکی" از پرداختن به‌ ابتدایی‌ترین حقوق یک انسان آغاز کرده‌ و زنانی را بدور خود گرد آورده‌ است که‌ از چنگ حجاب اجباری به‌ تنگ آمده‌‌اند‌، شاید از دید افراد بسیاری این حرکت امری شایان توجه‌ نباشد، اما نشانگر عمق تراژدی زندگی زنان در ایران است که‌ پس از گذشت یک سده‌ مبارزه‌ برای کسب حقوق برابر با مردان‌، باید ابتدایی‌ترین حق خود را تجربه‌ نمایند‌. 
 
این پیج چگونه‌ ساخته‌ شد‌؟
پس از آنکه‌ مسیح علی‌نژاد‌، روزنامەنویس فعال ایرانی در خارج از کشور عکس بی حجابی از خود را در صفحه‌ی فیسبوک خود قرار داد‌، یکی از دوستانش در داخل ایران در کامنتی نوشته‌ بود که‌ من به‌ شما حسادت می‌کنم‌، شما در آنجا آزادید که‌ روسری بسر کنید و هیچکس مزاحمتان نشود‌! وای که‌ چه‌ احساس لذت بخشی است‌! مسیح با یک سوال ساده‌ به‌ کامنت مزبور پاسخ داده بود‌: چرا شما نمی‌توانید بدور از چشم قانون و گشت ارشاد‌، روسری‌های خود را بردارید و این احساس خوب را تجربه‌ کنید‌؟ در پی این سوال نه‌ یک و دو و . . . بلکه‌ تنها در روز نخست ده‌ها تصویر و بعدها صدها و هزاران عکس بدون حجاب همچون سیل بسوی مسیح روانه‌ شد‌. مسیح حیفش آمد که‌ بسادگی از کنار این موج استقبال زنان داخل کشور بگذرد‌. ابتکار وی به‌ موضوع مزبور ابعاد وسیعی بخشید‌. صفحه‌‌ی او در فیسبوک به‌ یک کمپین بزرگ علیه‌ حجاب اجباری بدل گشت‌. از همان روزهای نخست هزاران نفر این صفحه‌ را لایک کرده‌ و از این حرکت زنان حمایت کردند‌، حرکتی اسما کوچک‌، ولی در ماهیت و محتوا بزرگ‌.
زن و حجاب‌، نقطه‌ ضعف جمهوری اسلامی
جمهوری اسلامی از همان ابتدای بر سر کار آمدن خویش با شعار "یا روسری یا تو سری" حقوق و آزادی‌های زنان را آماج یورش قرار داد و امروز این حجاب بە بخشی از هویت این رژیم بدل گشته‌ است‌، بدین معنا که‌ اگر روزی زنان ایران حجاب خودرا بدور افکنند‌، جمهوری اسلامی بخشی از هویت خودرا ازدست خواهد داد‌. به‌ همین دلیل کوچکترین حرکتی ازسوی زنان در مخالفت با حجاب از دیدگاه‌ رژیم اسلامی گناهی نابخشودنی تلقی خواهد شد‌. لذا این حرکت زنان ایرانی‌، یکبار دیگر مرتجعین را ناخرسند کردەاست. بە همین دلیل آنها را هرزه‌ توصیف کرده‌ و این حرکت را توطئه‌ی خارج نشینان توصیف نمودند‌.
اینبار نیز زنان تنها از سوی حکمرانان ایران هدف حمله‌ قرار نگرفته‌‌اند!
غیر از برداشت رژیم‌ حاکم ، افراد بسیار دیگری این حرکت را بی‌اهمیت و فاقد ارزش می‌دانند‌، اما آنهایی که‌ چنین می‌اندیشند باید این نکته‌ را نیز مد نظر داشته‌ باشند که‌ زمانیکه‌ زنی به‌ جرم بی‌حجابی بازداشت شده‌ و مورد ضرب و شتم جلادان قرار می‌گیرد‌، به‌ وی تجاوز شده‌ و هرزه‌ و پست توصیف می‌شود‌، چگونه‌ می‌توان مسألەی‌ تحمیل حجاب و یا مخالفت با آن را دستکم گرفت و امری بی‌اهمیت تلقی‌کرد‌؟ درست است که‌ انتقادات بجایی بر این حرکت وارد است‌، بعنوان مثال تعداد کمی از عکس‌های ارسالی در مکان‌های پر جمعیت کشیده‌ شده‌‌اند- اما باید دید که‌ برای همین اقدام کوچک چه‌ مجال‌هایی وجود دارد‌. جمهوری اسلامی 34‌سال است که‌ بطور مداوم در رابطه‌ با حجاب زنان تلاش می‌ورزد‌، برای آن قانون وضع می‌کند‌، شعارها می‌دهد و برای آن هزینه‌ می‌پردازد‌. برای زنان آسان نیست که‌ در مقابل دیدگان مأموران رژیم‌، حجاب خود را به‌ شیوه‌ای که‌ در عکس‌ها دیده‌ می‌شود‌، از سر بردارند‌. بنابر‌این به‌ تمسخر گرفتن این تابوشکنی از سوی هرکسی که‌ باشد به‌ مفهوم همسویی با موضع تندروهای درون حاکمیت است! و بطور غیرمستقیم و به‌ نحوی از انحاء زنان را نسبت به‌ جنبش ضد حجاب اجباری مأیوس می‌سازند‌. درست است که‌ مسأله‌ی‌ حجاب اجباری بخش بسیار کوچکی از مشکلات زنان ایران بشمار می‌رود‌، اما این امر بخشی از مبارزه‌‌ی زنان ایران است و آنانی که‌ از آزادی و دمکراسی دم می‌زنند‌، نباید در مخالفت با زنان به‌ نحوی دیگر در جبهه‌‌ی مرتجعین حاکم قرار گیرند‌.
درست است که‌ شخصیت انسان‌ها با حجاب سنجیده‌ نمی‌شود‌، اما در اینجا موضوع‌، حق ابتدایی هر انسانی است که‌ در ایران از نیمی از جامعه‌ی این کشور سلب شده‌ است‌. به‌ همین دلیل صداهایی که‌ در اعتراض به‌ ناحقی به‌ گوش می‌رسد را هر چند کوچک هم کە باشند‌، باید شنید.
انتشار تصاویر بدون حجاب زنان در ایران‌، یکبار دیگر نشان می‌دهد که‌ زنان ایران از هر فرصتی برای آزادی و آزاد زیستن که‌ حق بی‌چون و چرای آنهاست‌، بهره‌ می‌گیرند‌. این، اتحاد و یکپارچگی و مبارزه‌ بی‌وقفه علیه‌ جور‌و ستم است که‌ آنها را به‌ هدف خود می‌رساند‌. بدون تردید‌ روز پاره‌ شدن زنجیر بردگی فرا خواهدرسید‌. ‌    
کویستان فتوحی

 
  برگردان‌: سارم
 
درشماره‌ی ٦٣٢  روزنامه «کوردستان» منتشر شده‌ است

۱۳۹۳ اردیبهشت ۳۱, چهارشنبه

ئه‌و کاته‌ی مافێکی ساده‌و سه‌ره‌تایی ده‌بێته‌ ئاره‌زوویه‌کی گه‌وره‌‌

"ئازادیم ناوێ بۆ خۆده‌رخستن، ئازادیم ده‌وێ چونکه‌ مافی خۆمه‌"!
«ده‌مه‌وێ بۆ چه‌ند چرکه‌یه‌ به‌ ئازادی هه‌ناسه‌ هه‌ڵمژم»!
«بۆ گه‌یشتن به‌ ئازادی ده‌بێ له‌ یه‌که‌م له‌ هه‌نگاوی چووکه‌وه‌ ده‌ست پێ بکرێ» 
«تۆ ناتوانی هه‌ستی من ده‌رک بکه‌ی، حه‌قت پێ ده‌ده‌م چون تۆ نه‌تچێشتوه‌ حجابی زۆره‌ملی یانی چی»!
«خواسته‌که‌‌ گه‌وره‌ نیه‌، ئه‌وانه‌ی ئه‌و خواسته‌یان لێ زه‌وت کردووم چووکه‌ن»!  
« له‌ وڵاتی ئێمه‌ ده‌بێ به‌دزییه‌وه‌ پێ‌بکه‌نی، بخوێنییه‌وه‌،‌ بنووسی،ماچ بکه‌ی، به‌دزییه‌وه‌ ژیان بکه‌ی‌و به‌دزییه‌وه‌......»
 
« آزادی‌های یواشکی»(ئازادییه‌کان به‌دزییه‌وه‌)
ره‌نگه‌ زۆربه‌ی به‌کاربه‌رانی فه‌یسبووک به‌ تایبه‌تی ئه‌وانه‌ی به‌ دوای هه‌واڵ‌و رووداوه‌کانی ئێرانه‌وه‌ن، لاپه‌ڕی فه‌یسبووکی «آزادی‌های یواشکی» ژنانی ئێرانیان دیتبێ، که‌ ماوه‌یه‌که‌ ژنان له‌ ئێران وه‌ک چالاییه‌کی کۆمه‌ڵایه‌تی دژی حیجابی زۆره‌ملی ده‌ستیان پێ‌کردوه‌. ئه‌و قسانه‌ی سه‌ره‌وه‌ قسه‌ی که‌سانێکن که‌ له‌ په‌یجی «آزادیهای‌یواشکی» هه‌لبژێردراون. په‌یجه‌که‌  وێنه‌‌و کۆمێنتی ژنانێکی بڵاو کردۆته‌وه‌ که‌ له‌ ئێران ده‌ژین‌.‌ ژنانێک که‌ حه‌ز ده‌که‌ن مافی هه‌ڵبژاردنی ئازادانه‌ی پۆشینی جلوبه‌رگیان هه‌بێ، ئه‌وێش به‌ لابردنی سه‌رپۆشه‌کانیان بۆ چه‌ند چرکه‌یه‌ک‌و گرتنی وێنه‌ به‌بێ سه‌رپۆش و بڵاوکردنه‌وه‌یان له‌م لاپه‌ڕه‌دا به‌جۆرێک بێزاری خۆیان له‌ رێژیم‌و قانوونه‌ داسه‌پاوه‌کانی ده‌ربڕیوه‌. 
به‌ڵام ئه‌و ژنانه‌ کێن؟ ئه‌مجاره‌ ژنانی چالاک‌و نووسه‌ر‌و به‌قسه‌ی هێندێکان نوخبه‌کان نین که‌ باس له‌حیجابی زۆره‌ملی‌و قانوونه‌ داسه‌پاوه‌کانی کۆماری ئیسلامی بکه‌ن‌و رێوشوێن‌و پرۆژه‌ دانێن، ئه‌وانه‌ ژنانێکن ئاسایی، به‌ڵام ئه‌وانیش خولیای ئازادی‌و ژیانی به‌ ئازادانه‌یان هه‌یه‌، ژنانێک که‌ لابردنی رووسه‌رییه‌کانیان‌ بۆته‌ ئاره‌زوویه‌کی گه‌وره‌و دژوار له‌ وڵاته‌که‌یان‌دا‌‌!  لاپه‌ڕی «آزادی‌های یواشکی» له‌ سه‌ره‌تاییترین مافی ئینسانێکه‌وه‌ ده‌ستی پێ‌کردوه‌‌و ئه‌و ژنانه‌ی له‌خۆی‌دا کۆکردۆته‌وه‌ که‌ له‌ده‌ست حیجابی زۆره‌ملی وه‌زاڵه‌ هاتوون. ره‌نگه‌ به‌لای زۆر که‌سه‌وه‌ ئه‌م حه‌ره‌که‌ته‌ شتێکی وانه‌بێ که‌ سرنجی بدرێتێ، به‌ڵام قووڵایی تراژیدیی ژیانی ژنان له‌ ئێران نیشان ده‌دا که‌ پاش سه‌ده‌یه‌ک خه‌بات‌و تێکۆشان بۆ مافی به‌رابه‌ر له‌گه‌ڵ پیاوان، تازه‌ ده‌بێ به‌ دزییه‌وه‌ سه‌ره‌تاییترین مافی خۆیان ئه‌زموون بکه‌ن.
 
ئه‌م لاپه‌ڕه‌ چۆن دروست بوو؟ 
پاش ئه‌وه‌ی مه‌سیح عه‌لی‌نژاد رۆژنامه‌وانی چالاکی ئێرانی له‌ ده‌ره‌وه‌ی وڵات وێنه‌یه‌کی به‌ سه‌ررووتی له‌ فه‌یسبووکه‌که‌ی خۆ‌دا دانابوو، یه‌کێک له‌ دۆستانی له‌ نێوخۆی ئێران له‌ کۆمێنتێک‌دا بۆی نووسیبوو: «من ئێره‌ییتان پێ ده‌به‌م، ئێوه‌ له‌وێ ئازادن سه‌رپۆش به‌سه‌رداناده‌ن‌و که‌س مزاحیمتان نا‌بێ! وای که‌ هه‌ستێکی خۆشه‌«!  ‌مه‌سیح به‌ پرسیارێکی ساده‌ وڵامی کۆمێنته‌که‌ی دابۆوه‌: بۆ ئێوه‌ ناتوانن دوور له‌ چاوی قانوون‌و گه‌شتی ئێرشاد سه‌رپۆشه‌کانتان لابه‌رن‌و ئه‌م هه‌سته‌ خۆشه‌ تاقی بکه‌نه‌وه‌؟ دوای ئه‌و پرسیاره‌ وڵامه‌کان نه‌ یه‌ک و نه‌دوو و...به‌ڵکوو هه‌ر له‌ رۆژی یه‌که‌م‌دا ده‌یان وێنه‌ و دواتر سه‌دان و هه‌زاران وێنه‌ی بێسه‌رپۆش‌ وه‌ک سێڵاو به‌ره‌ورووی مه‌سیح هاتن.  مه‌سیح پێی حه‌یف بوو هه‌روا ئاسان له‌م پێشوازییه‌ی ژنان‌ له‌ نێوخۆی وڵات  تێپه‌ڕێ. ‌ بیرکردنه‌وه‌که‌ی ناوبراو‌ کاره‌که‌ی به‌ره‌وگه‌وره‌بوونه‌وه‌ برد. لاپه‌ڕه‌که‌ بووه‌ که‌مپه‌ینێکی گه‌وره‌ دژی حیجابی زۆره‌ملی، هه‌ر له‌ رۆژه‌کانی یه‌که‌مه‌وه‌ نزیک به‌ هه‌زاران  که‌س ئه‌و لاپه‌ڕه‌یان په‌سند کرد‌و پشتیوانییان له‌م حه‌ره‌که‌تهی ژنان‌کرد. حه‌ره‌که‌تێک به‌ ناو چووکه‌ به‌ڵام له‌ناخه‌وه‌ گه‌وره‌.
 
ژن‌و حیجاب، خاڵی لاوازی کۆماری ئیسلامی
کۆماری ئیسلامی به‌ دروشمی «رووسه‌ری یا تووسری» هاته‌سه‌رکار، که‌ ئه‌مڕۆ ئه‌و حیجابه‌ بۆته‌ به‌شێک له‌ هۆوییه‌تی ئه‌و رێژیمه‌. به‌ومانایه‌ ئه‌گه‌ر رۆژێک ژنان له‌ ئێران حیجابیان فڕێ‌دا، کۆماری ئیسلامی به‌شێک له‌ هۆوییه‌تی خۆی له‌ده‌ست ده‌دا. هه‌ر بۆیه که‌مترین حه‌ره‌که‌تی ژنان له‌ پێوه‌ندی له‌گه‌ڵ دژایه‌تی له‌گه‌ڵ حیجاب‌دا له‌ لایه‌ن رێژیمی ئیسلامییه‌وه‌، به‌ تاوانێکی نه‌به‌خشراو ئه‌ژمار ده‌کرێ.‌ هه‌ر بۆیه‌ ئه‌م حه‌ره‌که‌ته‌ی ژنانی ئێران جارێکی دیکه‌ کۆنه‌خوازانی وه‌ده‌نگ هێناو  ئه‌و ژنانه‌یان به‌ سووک‌و هه‌رزه‌‌و هه‌روه‌ها ئه‌م کاره‌یان به‌ پیلانی خاریج‌نشینان ناوبرد! 
ئه‌مجاره‌ش ژنان هه‌رله‌لایه‌ن ده‌سه‌ڵاتدارانه‌وه‌ نه‌که‌وتنه‌به‌ر هێرش!  
جیا له‌ بۆچوونی ده‌سه‌ڵاتداران، زۆرکه‌س ئه‌و حه‌ره‌که‌ته‌ی پێ ساده‌یه‌‌و پێی وایه‌ باسکردنی جێی بایه‌خ نیه‌‌. به‌ڵام بۆ ئه‌وانه‌ی که‌ به‌م جۆره‌ بیر ده‌که‌نه‌وه‌ ده‌بێ ئه‌وه‌شیان له‌به‌رچاو بێ کاتێک ژن به‌ تاوانی بێ‌حیجابی ده‌ستگیر ده‌کرێ‌‌و وه‌به‌رقامچی جه‌للاده‌کان ‌ده‌درێ، ده‌ستدرێژی ده‌کرێته‌ سه‌ر و به‌ هه‌رزه‌و سووک ناوی ده‌برێ، چۆن ده‌کرێ مه‌سه‌له‌ی داسه‌پاندنی حیجاب‌و دژایه‌تی له‌گه‌ڵی  به‌ که‌م بگیرێ؟ راسته‌ ئه‌و حه‌ره‌که‌ته‌ ره‌خنه‌ی به‌جێی پێواریده‌ یه‌کێک له‌و ره‌خنانه‌  ئه‌وه‌یه‌ که‌مترین وێنه‌ی تێدایه‌ که‌ له‌ شوێنی قه‌ره‌باڵغ‌ گیرابێ، به‌ڵام بۆ ئه‌وه‌ش ده‌بێ ببینین مه‌جاله‌کان چه‌ندن.  کۆماری ئیسلامی 34 ساڵه‌ به‌رده‌وام له‌پێناوی حیجاب ژنان‌دا کار ده‌کا، قانوونی بۆ داده‌نێ، دروشم ده‌دا‌و نرخی بۆداوه‌، بۆ ژنان ئاسان نیه‌ به‌به‌رچاوی مه‌ئمووره‌کانی رێژیمه‌وه‌ حیجابه‌که‌یان به‌و شێوه‌ له‌ وێنه‌کان‌دا دیارن فڕێ‌ده‌ن. که‌وایه‌ به‌ گاڵته‌ سه‌یرکردنی ئه‌م تابۆشکێنیانه‌‌ له‌لایه‌ن هه‌رکه‌سێکه‌وه‌ بێ چی که‌متر نیه‌ له‌ هه‌ڵوێستی توندڕه‌وه‌کانی نێو ده‌سه‌ڵات!  ناڕاسته‌وخۆ ژنان به‌ جۆرێک له‌ حه‌ره‌که‌تی دژی حیجابی زۆره‌ملی‌ دڵسارد ده‌که‌نه‌وه‌. راسته‌ شه‌ڕی حیجاب هه‌موو شه‌ڕه‌کان نیه‌و‌‌ چاره‌سه‌ری کێشه‌گه‌وره‌کانی ژنان نیه‌، به‌ڵام ئه‌وه‌ به‌شێکه‌ له‌ خه‌باتی ژنانی ئیران، که‌سانێک که‌ ده‌م له‌ ئازدی و دیموکراسی‌ده‌ده‌ن، نابێ دژی ژنان به‌جۆرێکی دیکه‌ بچنه‌ به‌ره‌ی کۆنه‌پارێزانی ده‌سه‌ڵاتبه‌ده‌سته‌وه‌. 
راسته‌ که‌سایه‌تیی ئینسانه‌کان نه‌ به‌ حیجاب‌و نه‌ بێ حیجاب هه‌ڵناسه‌نگێندرێن، به‌ڵام لێره‌دا باس له‌ مافێکی سه‌ره‌تایی هه‌ر ئینسانێکه‌ که‌ له‌ ئێران له‌ نیوه‌ی کۆمه‌ڵی ئه‌و وڵاته‌ زه‌وت کراوه‌، بۆیه‌ پێویسته‌ ئه‌و ده‌نگانه‌ ئه‌گه‌ر که‌میش بن ببیسرێن که‌ دژایه‌تی له‌ گه‌ڵ ئه‌و ناحه‌قییه‌ ده‌که‌ن.  
بڵاوکردنه‌وه‌ی وێنه‌ی بێسه‌رپۆشی ژنان له‌ ئێران، جارێکی دیکه‌ ئه‌وه‌مان پێ‌ده‌ڵێ ژنانی ئێران له‌ فرسه‌ته‌کان که‌ڵک وه‌رده‌گرن بۆ ئازادی‌و ئازادی ژیان که‌ حه‌قی بێئه‌ملاوئه‌ولای ئه‌وانه‌. له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌ش‌دا یه‌کگرتوویی‌و خه‌باتی به‌رده‌وامه‌ دژی زوڵم‌و سته‌م‌ به‌ ئامانجیان ده‌گه‌یه‌نێ، ئه‌و رۆژه‌ هه‌ر دێ‌ زنجیری کۆیله‌یی بپسێنێ.
 کوێستان فتووحی
 
له‌ ژماره‌ ٦٣٢ ی رۆژنامه‌ی "کوردستان"دا بڵاو بۆته‌وه‌
 

۱۳۹۳ اردیبهشت ۱۶, سه‌شنبه

فه‌یسبووک‌... له‌ ئامانجی زوکێربێرگه‌وه‌ تا سنووربەزاندن‌و ئازاردانەکانی ئه‌مرۆ!

تۆڕی کۆمه‌ڵایه‌تی، چیرۆکێکی ڕاسته‌قینه‌یه‌ که‌ مارک زوکێربێرگ (Mark Zuckerberg)ی‌ وه‌ک لاوێکی نابغه‌ به‌ جیهانیان ناساند. هۆکاره‌که‌شی ئه‌وه‌یه‌ که‌ ناوبراو ڕاگه‌یه‌نێکی به‌هێزی وه‌ک فه‌یسبووکی‌ که‌ ئه‌مڕۆ بۆته‌ یه‌کێک له‌ به‌هێزترین‌و کاریگه‌رترین تۆڕی کۆمه‌ڵایه‌تی له‌ دنیای مه‌جازی‌دا‌و زیاتر له‌ یه‌ک میلیارد ئه‌ندامی هه‌یه، داهێناوه‌‌‌. بوونی ئه‌م تۆڕه کۆمه‌ڵایه‌تییه‌‌، شۆڕشێکی گه‌وره‌ی له‌ نێو که‌ره‌سه‌کانی پێوه‌ندیگرتن‌دا دروه‌ست کردوه‌ که‌ زوکێربێرگی 26 ساڵه‌ی له‌ ماوه‌یه‌کی کورت‌دا کرده‌ لاوترین میلیاردێری جیهان. 
فه‌یسبووک له‌ هه‌موو جیهان‌دا بۆته‌ به‌شێک له‌ ژیانی ڕاسته‌قینه‌ی زۆر له‌ مرۆڤه‌کانی ئه‌م سه‌ده‌یه ‌. له‌ ژن وپیاوی 70 -60 ساڵه‌وه‌ بگره‌ تاکوو منداڵانی 11 -10  ساڵه‌ که‌ به‌ فێڵ ڕۆژی له‌دایکبوونیان زیاتر نووسیوه‌ بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌وانیش ببێته‌ ئه‌ندامی کۆمه‌ڵگه‌یه‌کی به‌ ڕواڵه‌ت مه‌جازی!

فه‌یسبووک، تۆڕێکه‌ له‌وێ‌دا ‌ هه‌ر تاکێک ده‌توانێ به‌ دروست کردنی لاپه‌ڕێک، به‌وجۆره‌ی که‌ بۆخۆی پێی‌خۆشه‌ هۆوییه‌تی خۆی بناسێنێ. شوێنێکه‌ بۆ بڵاوکردنه‌وه‌ی خواست‌و ئاره‌زووه‌کانی تاک. ‌ بۆ ئه‌و که‌سانه‌ی که‌ ده‌ردی هاوبه‌شیان هه‌یه‌،‌ به‌رژه‌وه‌ندیی هاوبه‌شیان هه‌یه‌، بۆ خۆشه‌ویستی‌و پێکگه‌یشتن، شوێنێکه‌ دۆست ده‌کاته‌ دوژمن‌و دوژمن ده‌کاته‌ دۆست.... ‌ مرۆڤه‌ بێناوه‌کان ناودار ده‌کا‌و به‌کورتی شوێنێکه‌ نه‌خشێکی گرنگی له‌ ژیانی ئینسانه‌کان‌دا هه‌یه‌.
له‌نێو زۆربه‌ی چین‌و توێژه‌کانی کۆمه‌ڵ‌دا ئۆگرییه‌کی زۆر بۆ فه‌یسبووک هه‌یه‌. هۆکاری ئه‌م  ئۆگرییه‌ش، ده‌گه‌ڕێته‌وه‌ بۆ ئه‌وه‌ی که‌ فه‌یسبووک زۆر له نیازه‌‌  جۆراوجۆره‌‌کانی ئه‌وانی به‌جێ هێناوه‌. دیاره‌ هۆکاری ئۆگری‌وخۆشه‌ویستیی فه‌یسبووک بۆ تاک و ده‌سته‌و گرووپه‌ جۆراوجۆره‌کان جیاوازه‌. بۆنموونه‌ به‌شێک له‌ خه‌ڵک له‌م ڕێگه‌یه‌وه‌ ده‌توانن ئاسانتر له‌گه‌ڵ ئه‌ندامانی بنه‌ماڵه‌، دۆستان‌‌و ئاشنایان‌و خۆشه‌ویستانیان، پێوه‌ندی بگرن‌و له‌ حاڵ‌و وه‌زعی یه‌کتر ئاگادار بنه‌وه‌، به‌تایبه‌تی که‌ شوێنی ژیانیان له‌یه‌کتر دوور بێ. پاشان ڕێگه‌یه‌کی ئاسانه‌ بۆ ڕێکلامی‌  سیاسی، بازرگانی، فه‌رهه‌نگی‌و هونه‌ری‌وهتد. واته‌ که‌ره‌سه‌یه‌کی گرنگه‌ بۆ پێوه‌ندی‌و ڕێکخستنی لایه‌نگران‌و به‌هێزکردنی خه‌باتی‌ سیاسی‌، کۆمه‌ڵایه‌تی‌، فه‌رهه‌نگی‌، بازرگانی‌وهتد.  کاتێک که‌ره‌سه‌یه‌ک نیازه‌کانی زۆر له‌ چین‌و توێژه‌ جۆراوجۆره‌کان وه‌دی دێنێ، به‌ دڵنیاییه‌وه‌ هه‌تا دێ، به‌ ڕێژه‌ی میلیاردیی فه‌سبووکیانه‌وه‌ زیاد ده‌بێ. 
له‌ ڕاستی‌دا مارک زوکێربێرگ به‌ ئێستعداد‌و توانایی له‌ڕاده‌به‌ده‌ر توانیویه‌تی، خه‌ڵکی هه‌موو جیهان به‌ زمان‌و فه‌رهه‌نگ‌و ره‌گه‌زی جۆراوجۆر له وڵاتێکی پان‌و به‌رین‌و جه‌زاب له‌ ده‌وری یه‌ک کۆبکاته‌وه،‌ که‌ دانیشتوانی به‌ ئاسانترین شێوه‌ له‌گه‌ڵ یه‌کتر له‌پێوه‌ندی‌دا بن‌‌و ڕوانگه‌‌و بۆچوونه‌کانی خۆیان له‌گه‌ڵ‌ یه‌کتر بگۆڕنه‌وه‌. دیاره‌ هانده‌ری سه‌ره‌کی دروستکردنی فه‌یسبووک له‌ لایه‌ن زوکێربێرگ، شکست‌و ناکام بوونی بووه‌ له‌ پێوه‌ندی گرتن له‌گه‌ڵ کچێک‌دا به‌ ناوی ئێریکا.
ئه‌مڕۆ ئه‌م تۆڕه‌ به‌جۆرێک کاریگه‌ره‌ له‌ پێوه‌ندییه‌کان‌دا، ته‌نانه‌ت‌ خه‌و‌و خۆراکی له‌ حکوومه‌ته‌ دیکتاتۆره‌کانیش تێک‌داوه‌، ئه‌گه‌رچی ئه‌وانیش له‌م تۆڕه‌دا چالاکن، به‌ڵام زۆر جار به‌شێوه‌یه‌کی نادیار بۆ مه‌رامه‌کانی خۆیان‌و له‌م ڕێگه‌یه‌وه‌ ده‌توانن ڕه‌فتاری کۆمه‌ڵایه‌تی‌و‌ بۆچوونه‌ سیاسییه‌کانی هاووڵاتیانیان بخه‌نه‌ژێر چاوه‌دێرییه‌وه‌. 
دیاره‌ له‌وه‌ده‌چێ فه‌یسبووک، هه‌ر بۆ ئه‌وانه‌ی له‌سه‌ره‌وه‌ باسیان لێ‌کرا‌ شیرین‌ نه‌بێ، به‌ڵکوو بۆ ئه‌و که‌سانه‌شه‌ حه‌ز ده‌که‌ن سه‌ر له‌هه‌موو که‌لێن‌و قوژبنه‌کانی ژیانی تایبه‌تی خه‌ڵکی دیکه‌ ده‌ربێنن! سه‌رکێشانه‌ نێو ژیانی خه‌ڵکی دیکه‌‌، له‌ نێو دنیای فه‌یسبووک‌دا به‌تایبه‌تی له‌ ژیانی ئه‌وانه‌ی که‌ ناسراون‌ یان ته‌نانه‌ت ناسیاویش، بۆته‌ یه‌کێک له‌ تایبه‌تمه‌ندییه‌کانی هه‌ر تاکێکی نێو ئه‌م دنیا سه‌رسووڕهێنه‌ره‌وه‌.  هه‌ریه‌ک له‌ ئێمه که‌ ده‌چینه‌ نێو ئه‌م دنیایه‌وه‌،‌ زۆرجار به‌شێک له‌ کاتمان ته‌رخان ده‌که‌ین بۆ ئه‌و  مڵ‌ومووش(1) (کنجکاوی)یانه‌.‌  زۆر که‌س پێی وایه‌ ئه‌و کاره‌ ده‌بێته‌‌ فزوولی! دیاره‌ ناکرێ ئه‌م مڵ‌ومووشانه‌‌ - چاک یان خراپ- به‌ که‌می بگرین.  ئه‌م فزوولیانه‌! ‌به‌بێ فه‌یسبووکیش ده‌کرێ هه‌بن‌و هه‌ر هه‌بوون‌و هه‌ن، به‌ڵام به‌شێوه‌یه‌کی دیکه‌و له‌ ڕێگه‌ی دیکه‌وه‌‌. بۆ نموونه‌ خوێندنه‌وه‌ی کتێبێک که‌ له‌سه‌ر ژیانی هونه‌رمه‌ندێکی ئه‌کته‌ر،‌ گۆرانیبێژێک، سیاسه‌تمه‌دارێک، شاعیرێک، نووسه‌رێک، ڕۆژنامه‌نووسێک‌‌و هتد، ئه‌گه‌ر ناوی فزوولیشی له‌ ژیانی ئینسانه‌کان‌دا لێ‌بنرێ، پێویسته‌ ئینسانه‌کان له‌م رێگایانه‌وه‌ زانیارییه‌کانیان له‌سه‌ر که‌سایه‌تییه‌ ناوداره‌کان کۆده‌که‌نه‌وه‌. بۆیه‌ هه‌موومان له‌ فه‌یسبووک‌دا جگه‌ له‌پێوه‌ندییه‌ شه‌خسی‌و تایبه‌تییه‌کانمان‌، ده‌گه‌ڕێن به‌دوای زانیاری زیاتر له‌سه‌ر مرۆڤه‌کانی دیکه‌، ئه‌گه‌ر ناودار‌و ناسراو بێ، یان که‌سێکی ئاسایی بێ.
ژنان‌و فه‌یسبووک
ژن مافی ئه‌وه‌ی هه‌یه‌ ژنانه‌ بژی، ژنانه‌ پێوه‌ندی بگرێ، ژنانه‌ ده‌رکه‌وێ، به‌ڵام له‌ نێو کۆمه‌ڵه‌ جۆراوجۆره‌کان‌دا به‌تایبه‌تی له‌ نێو کۆمه‌ڵگه‌ دواکه‌وتووه‌کان‌دا، که‌ ژن وه‌ک ئه‌کته‌رێکی جنسی‌و خۆشگوزه‌رانی بۆ پیاوان چاویان لێ‌ده‌کرێ، ده‌ڵێی له‌م دنیا به‌ناو مه‌جازییه‌ش‌‌دا مافی ئه‌وه‌یان نیه‌ ئاسووده‌ بن‌. لێره‌ش هه‌ر رۆژه‌ چیرۆکێک  له‌ ئازاردانی ژنان ده‌بیسین. ئازار دانه‌کان لێره‌ش‌دا وه‌ک شه‌قام‌و کووچه‌وکۆلانه‌کانی وڵات‌و شارو گونده‌که‌مان ده‌چێ! به‌جیاوازییه‌که‌وه‌ که‌ که‌سه‌کان ده‌مامکدارن‌و دیار نین کێن، به‌ڵام وشه‌کانیان پیاوانه‌ن! پلار‌و توانجه‌کانیان به‌ئازاره‌ وه‌ک دنیای ڕاسته‌قینه‌! لاپه‌ڕه‌ به‌ناومان ده‌که‌نه‌وه‌، به‌نییه‌تی ناڕه‌وا،  وێنه‌‌و په‌یامی نه‌شیاو ده‌نێرن، هه‌ڕه‌شه‌ی بێده‌نگ‌کردنمان لێ‌ده‌که‌ن، گاڵته‌ به‌ ژنیه‌تیمان ده‌کەن، به‌ ژنی ئه‌م‌و ئه‌و ناومان‌ده‌به‌ن! و ..... دیاره‌ هه‌موو ئه‌وانه‌ له‌ لایه‌ن سیما ده‌مامکداره‌کانه‌وه‌ رووبه‌رووی ژن ده‌بێته‌وه‌‌و زۆر جار ئه‌م ره‌فتاره‌ نه‌شیاوانه‌ ئاسووده‌یی له ‌ژنانی فه‌یسبووکی تێک‌داوه‌. دیاره‌ ئه‌وانه‌ی ئه‌م‌ ره‌فتارانه‌ له‌گه‌ڵ ژنان ده‌که‌ن به‌شێکیان هه‌ر ئه‌وانه‌ن ده‌یانه‌وێ له‌م دنیایه‌ش‌دا ژنان بچنه‌وه‌ پشت درگا داخراوه‌کان، ئه‌وانه‌ هه‌ر ئه‌و که‌س‌و لایه‌نانه‌ن «حه‌ڵاڵ» حه‌رام ده‌که‌ن‌‌و «حه‌رام» «حه‌ڵاڵ»! به‌شێکیشیان هه‌ر ئه‌ومرۆڤانه‌ن که‌ له‌ ژیانی خێزانی‌و کۆمه‌ڵایه‌تی‌دا به‌رده‌وام هه‌سته‌کانیان‌ سه‌رکوت‌ کراوه‌، ده‌یانه‌وێ ئه‌م بۆشاییه‌ له‌ ژیانیان‌دا به‌م‌شێوه‌و له‌م ڕێگایه‌وه‌ پڕ بکه‌نه‌وه.‌ ‌ ئه‌وانه‌ مزاحیمی هه‌میشه‌یی ژنان‌و کچانن له‌ فه‌یسبووک‌دا.  
  دیاره‌ دیارده‌ی ئازاردانی ژنان له‌ نێو فه‌یسبووک‌دا ره‌نگه‌ دیارده‌یه‌ک نه‌بێ ته‌نیا پێوه‌ندی به‌ کورد‌و کۆمه‌ڵگه‌ی رۆژهه‌ڵاتییه‌وه‌‌ هه‌بێ، به‌ڵام ژنی کورد نه‌یانتوانیوه یان بۆی دژواره‌‌ له‌گه‌ڵ ئه‌م دیارده‌یه‌ ڕابێ،‌ بۆیه‌ زۆرجار له‌ هاوڕێیانی خۆمان ده‌بیسین که‌ به‌م‌هۆیانه‌وه‌ فه‌یسبووکه‌که‌ی داده‌خا! یان زاڵه‌ی دێ له‌ده‌ست ئه‌م ئازاردانانه‌. ره‌نگه‌ زۆر که‌س بلێن ئه‌م کارانه‌ له‌گه‌ڵ پیاوانیش ده‌کرێن، به‌ڵام ئه‌مه‌ ڕاستییه‌کی تاڵه،‌ ژن له‌ که‌لتوور‌و کۆمه‌ڵی ئێمه‌دا بۆ شتی چووکه‌ش تا ئێستاش ترسی گه‌وره‌ی هه‌یه‌‌. 
چۆن له‌گه‌ڵ ئه‌م کێشه‌یه‌ رووبه‌روو بینه‌وه‌؟
ئێمه‌ له‌ دنیایه‌ک‌دا ده‌ژین، که‌ فه‌یسبووک ته‌نیا بۆ کات به‌سه‌ربردن نیه‌، به‌ڵکوو بۆته‌ به‌شێک له‌ ڕاستییه‌کانی ژیانمان.  زۆر له‌ پێوه‌ندییه‌کانمان له‌م رۆژگاره‌ مۆدێرنه‌دا له‌ ڕێی تۆڕه‌کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کانه‌وه‌ن‌و ئه‌م تۆڕانه‌ هه‌ر دێ‌‌و په‌ره‌ده‌ستێنن.  ئێمه‌ که‌ به‌شێک له‌ ژیانمان تێکه‌ڵاوی ئه‌م تۆڕانه‌ بووه‌، ئاسانترین ڕێگا، ڕاکردن‌و خۆدزینه‌وه‌یه‌ له‌ ده‌ست کێشه‌‌و گرفته‌کان. به‌ڵام که‌سی ئازا یان خه‌باتکار ئه‌و که‌سه‌ نیه‌،‌ له‌ ده‌ست کێشه‌کان ڕابکا، به‌ڵکوو ئه‌و که‌سه‌یه‌ نایه‌لێ کێشه‌و نیگه‌رانییه‌کان، بیبه‌زێنن. 
دیاره‌ زوکێربێرگ ‌ ئه‌وکاته‌ی بیری له‌ فه‌یسبووک کرده‌وه‌‌و دای‌هێنا، به‌ نییه‌تی ئاسان کردنی پێوه‌ندیی دۆستایه‌تی‌و هاوڕێیه‌تی بوو، ڕه‌نگه بیری له‌ یه‌کتر ئازاردانی مرۆڤه‌کان له‌م ڕێگه‌یه‌وه‌ نه‌کردبێته‌وه‌! ئه‌گینا بیری له‌وه‌ ده‌کرده‌وه‌ چۆن ڕێگه‌ له‌ مرۆڤه‌ ده‌مامکداره‌کان بگرێ‌و نه‌یه‌ڵێ ئه‌م که‌ره‌سه‌ گرنگه‌ی سه‌ده‌ی 21 به‌نییه‌تی ئازاردانی یه‌کتر به‌کار بێ! 
به‌ڵام گرنگ ئه‌وه‌یه‌ ژنان نابێ ئه‌م ترسانه‌ به‌سه‌ریان‌دا زاڵ بێ‌و فه‌یسبووک به‌جێ بێڵن! یان به‌ وێنه‌‌و ناوی شاراوه‌ بۆچوونه‌کانیان ده‌ربڕن. ژنان که‌ توێژی زوڵمڵێکراوی کۆمه‌ڵگه‌ن‌و ئازار‌و خه‌می هاوبه‌شیان هه‌یه،‌ فه‌یسبووک ده‌توانێ شوێنێک بێ بۆ یه‌کگرتووییان، بۆ ده‌ربڕینی ئازادانه‌ی ئامانج‌و خواسته‌کانیان، بۆ وه‌ڕێ خستنی شۆڕشێکی ژنانه دژی هه‌ڵاواردن‌و ئازاردانه‌کان‌. هه‌روه‌ک چۆن له‌ وڵاتی میسر تاکێکی فه‌یسبووکی شۆرشێکی وه‌رێ خست، ژنانیش ئه‌گه‌ر له‌ئاست خواسته‌ به‌رحه‌قه‌کانیان‌دا یه‌کگرتوو بن، ئه‌گه‌ر بۆ مافه‌ مرۆییه‌کانیان، بێوچان هه‌وڵ بده‌ن‌و ئه‌م که‌ره‌سه‌ مۆدێرنانه بخه‌نه‌ خزمه‌ت ئامانجه‌کانیانه‌وه‌‌، نه‌ک ده‌توانن  هه‌ر زاڵ بن به‌سه‌ر هه‌موو ترسه‌کان‌دا، به‌ڵکوو ده‌توانن سیستمی پیاوسالاری له‌به‌ر یه‌ک هه‌ڵوه‌شێنن. 
 ژن! ژیان پره‌ له‌ که‌ندوکۆسپ، ده‌ست‌هه‌ڵگرتن له‌ خواست‌و ئاره‌زووه‌کان ئاسانترین کاره‌،  هێز له‌ ناخی ئێمه‌‌دایه‌ که‌وایه‌‌ مه‌ترسه‌ له‌ ئه‌م شته‌ پڕوپووچانه‌! 
پێویسته ئێمه‌ی‌ ژنانیش ئه‌م که‌ره‌سه‌دروستکراوه‌ی ده‌ستی پیاوان! له‌ ڕاستای خواسته‌کانی‌ خۆمان‌دا به‌کار بێنن‌و بێوچان بۆ گه‌یشتن به‌ دنیایه‌کی خاڵی له‌ هه‌رچه‌شنه‌ ئازاردانێک خه‌بات بکه‌ین، که‌ فیسبووک یه‌کێکه‌ له‌و کاناڵانه‌ی زۆر باش ده‌توانین ڕوانین‌و بۆچوونه‌ ئینسانی‌و ڕه‌واکانی خۆمانی تێ‌دا په‌ره‌ پێ‌بده‌ین، به‌ڵام نه‌ک پیاوانه‌ ده‌رکه‌وتن. 
(1) وه‌رگیراو له‌ فه‌رهه‌نگی یه‌ک جڵدی فارسی – کوردی «دانشگاه‌ کردستان»
له‌ ژماره‌ ٦٣١ ی رۆژنامه‌ی "کوردستان"دا بڵاو بۆته‌وه‌